Konijn

Verantwoord konijnen houden

Om te weten hoe men een konijn een goed en prettig leven kan bezorgen, kunnen we het best kijken hoe een konijn van nature leeft. Het leeft in een grote familiegroep en eet bijna de hele dag door wat gras, boomschors, kruiden, blaadjes, etc. Dit is dan ook de situatie waaraan een konijn lichamelijk en geestelijk is aangepast. Zijn tanden groeien heel het leven door, en moeten daarom stengelig en taai materiaal te verwerken krijgen, om gelijkmatig af te slijten. Het darmstelsel moet de hele dag door vezelig materiaal omzetten naar energie en keuteltjes en lichaamsbeweging is noodzakelijk om slank en sterk te blijven. Om geestelijk gezond te blijven heeft een konijn sociaal contact met soortgenootjes nodig.

Veel konijnen worden echter gehouden op een manier die niet echt ideaal is voor het dier. Meestal betreft het één konijn, dat in een hokje van 80 x 50 cm. zit en brokjes eet. Dit komt niet tegemoet aan zijn behoefte aan knagen, beweging en sociaal contact.
(Een website met heel veel nuttige en leuke informatie over konijnen houden is: www.konijnen.nl)

Gezelschap

Een ander konijn erbij voor gezelschap is onontbeerlijk om een konijn gelukkig te houden. Het is wel noodzakelijk om de konijnen met zorg uit te zoeken want konijnen kunnen elkaar lelijk bijten - wat wonden en abcessen kan veroorzaken - als ze niet met elkaar kunnen opschieten. De beste combinatie is: een gecastreerd mannetje en een gesteriliseerd vrouwtje. Twee gecastreerde mannetjes bij elkaar kan goed gaan, als ze uit hetzelfde nest komen, of elkaar al wat langer kennen en er geen vrouwtje in de buurt is. Twee vrouwtjes bij elkaar kan ook een goede combinatie zijn, maar soms loopt dat toch uit op vechtpartijen. Als de vrouwtjes gesteriliseerd worden vermindert ook de agressie. 

Voeding

Het dieet van een konijn behoort voor tenminste 80% uit hooi te bestaan. Als aanvulling kunnen er brokjes gegeven worden. (25 gram per kilogram gewicht per dag is voldoende!) en natuurlijk is vers groen belangrijk. Groenten die u zonder problemen kunt geven zijn:
• wortel(loof) 
• spinazie/veldsla 
• witlof 
• andijvie 
• peterselie

Met alle koolsoorten moet u wat voorzichtig zijn, want hoewel konijnen kool heerlijk vinden, kunnen grote hoeveelheden ervan tot gasvorming in de darmen leiden. Ze mogen dus wel koolsoorten (ook broccoli, spruitjes) eten, maar met mate. Hetzelfde geldt voor sla; dit kan diarree geven wegens het grote vochtgehalte. Een stukje appel is een lekkernij, dit mag ook met mate gegeven worden. Verder kunt u in de tuin of in de natuur veel vinden wat een konijn lekker vindt: zoals paardenbloembladeren, (smalle) weegbree, bramenblaadjes, fluitenkruid en wilgentakken.

Uiteraard moet een konijn ook altijd over vers drinkwater kunnen beschikken. 

Huisvesting

Een buitenhok moet genoeg ruimte bieden aan het konijn om rechtop op de achterpoten te kunnen zitten en volledig gestrekt te liggen. Minstens 1/3 deel moet uit een nachthok bestaan, zodat de dieren een veilige en warme plek hebben om te schuilen en te slapen. Het hok mag geen naden of kieren hebben, zodat vocht en kou buiten blijven. Om die reden zet u het hok dan ook het beste met de dichte kant naar het (zuid)westen, waar de wind in Nederland meestal vandaan komt. Zorg in de wintermaanden voor extra bescherming zoals een dik pak stro om in weg te kruipen en scherm dan de open kant af tegen de wind. Het is voor konijnen heel prettig om de beschikking te hebben over een ren waarin ze naar buiten kunnen; pas er wel voor op dat ze geen tunnels naar buiten kunnen graven. U kunt bijvoorbeeld kippengaas onder de grond ingraven om te vermijden dat konijnen tunnels gaan graven. 

Konijnen worden tegenwoordig ook steeds vaker binnen gehouden als huisdier. Ook dan geldt dat het verstandig is om twee konijnen te nemen. Zorg ervoor dat het hok ruim genoeg is. Een handige tip is dat je konijnen net als katten zindelijk kunt maken; op die manier hoef je niet telkens het hele hok schoon te maken maar enkel het 'toilet' van het konijn (bv een bak in de hoek van het hok). Als het konijn los in de woonkamer kan rondlopen, zorg er dan voor dat het konijn niet aan elektriciteitskabels kan gaan knagen. 

Verzorging

Konijnen zijn vrij makkelijk te verzorgen maar ze hebben net als elke andere diersoort wel regelmatig verzorging nodig. Konijnen met een lange vacht moeten regelmatig geborsteld worden om te voorkomen dat ze klitten krijgen. Konijnen die niet genoeg graven kunnen last krijgen van te lange nagels; u kunt deze zelf knippen of u kunt dit door ons laten doen als u ze liever niet zelf wil knippen.

Controleer regelmatig de ontlasting van uw konijn en of er geen ontlasting in de vacht blijft plakken. Als het warm is kunnen er snel vliegen eitjes gaan leggen in de vieze vacht rond de anus, waar maden uit kunnen komen. Dit kan razendsnel gaan; controleer dus in de zomermaanden iedere dag het achterwerk van uw konijn! U kunt eventueel bij ons speciale spray komen halen om te voorkomen dat vliegen eitjes op de vacht van uw konijn gaan leggen. 

Het is voor konijnen uitermate belangrijk dat ze de hele dag door kunnen eten. Als het konijn door bijvoorbeeld ziekte of pijn een dag niet eet, kan dit al voor sterfte zorgen. Konijnen zijn veel gevoeliger dan honden en katten aan de gevolgen van niet eten; als uw konijn niet eet kunt u het beste zo snel mogelijk een dierenarts contacteren.

Konijn vaccinatie

Ziekten

Er zijn twee ziekten die voor het konijn erg besmettelijk en dodelijk zijn, waartegen gevaccineerd kan worden; RHD en myxomatose. Hieronder volgt meer uitleg over de ziekten. Beide ziekten zien we helaas regelmatig bij konijnen in de praktijk en de gevolgen zijn vaak dramatisch; konijntjes die plots sterven of ingeslapen moeten worden of die lange en intensieve verzorging nodig hebben om het te redden. Dit zou eigenlijk niet nodig hoeven zijn aangezien er tegen beide ziekten vaccinaties bestaan die de ziekte kunnen voorkomen of er voor kunnen zorgen dat de ziekte lang zo heftig niet kan toeslaan. 

VHS of RHD

VHS (Viraal Haemorragisch Syndroom), ook wel RHD genoemd (Rabbit Hemorrhagic Disease) ,is een virusziekte bij konijnen, die altijd dodelijk afloopt. De ziekte wordt veroorzaakt door een Calici virus en komt nog niet zo lang in Europa voor. Er zijn twee vormen van deze ziekte bekend. Er is de zeer snelle vorm waarbij het konijn binnen enkele uren sterft zonder ziektesymptomen te vertonen. De tweede vorm verloopt wat minder snel; Het konijn krijgt hoge koorts en inwendige bloedingen, en sterft met veel pijn binnen 1 à 2 dagen.

Het virus verspreidt zich heel makkelijk en snel, door besmetting met gras (urine), besmette mest, kleding en schoenen van mensen, insecten en door direct contact tussen (besmette) konijnen. Helaas is deze ziekte niet te genezen; wel te voorkomen, namelijk door in te enten.

Van oudsher kwam in Nederland en België alleen RHD type 1 voor (RHD1). Echter, sinds begin 2016 komt er ook een ander type voor, namelijk RHD2. Deze ziekte is zich in een rap tempo aan het verspreiden in Nederland en België, en zorgt voor massale sterfte. 

Het nieuwste konijnenvaccin (dat wij ook gebruiken) werkt zowel tegen RHD1 als RHD2.

Myxomatose

Dit is net als VHS een dodelijke virusziekte. Het virus (uit de Pokkenfamilie) wordt overgebracht door muggen en vlooien, maar kan ook door direct contact met een besmet konijn overgedragen worden. Ieder jaar steekt deze ziekte in de zomer en nazomer weer de kop op, maar het ene jaar worden er veel meer konijnen ziek dan andere jaren.

Er zitten gemiddeld 7 dagen tussen de besmetting en het optreden van de eerst ziekteverschijnselen. Een konijn met beginnende myxomatose heeft een gezwollen neus, dikke rode oogleden, een gezwollen vulva/ penis en anus, en ze kunnen ook wat snotteren. Het konijn krijgt koorts en de oogleden en neus zwellen zodanig op dat het konijn niets meer kan zien of ruiken en het ademen gaat moeizaam. In dit stadium kunnen ze gemakkelijk een longontsteking ontwikkelen, die zonder behandeling dodelijk verloopt. Een ander verschijnsel is dat het konijn dikke oren krijgt, waarop dikke ronde plakken verschijnen. Dit zijn de zgn. myxomen.

Als u bij de eerste verschijnselen met het konijn naar de dierenarts gaat, dan is er een kans dat het dier de ziekte overleeft. Dit vergt echter veel tijd, geld en inspanning van de eigenaar, en dat helaas zonder garantie dat het konijn het redt. Pijnstillers en antibiotica worden dan voorgeschreven, en aangezien de meeste konijnen niet meer willen/kunnen eten, zult u als eigenaar dwangvoeding moeten geven. De herstelperiode duurt gemiddeld 4 tot 6 weken.

Vaccineren tegen myxomatose bestaat uit een eenmalige injectie die één keer per jaar herhaald moet worden.

Eventueel kunt u het hok van het konijn met muskietengaas zo afdekken dat er geen muggen of andere stekende insecten bij kunnen komen om zo te proberen het infectierisico te beperken, maar desondanks raden wij zeker aan om alle konijnen te laten vaccineren. Dit geldt ook voor konijnen die enkel binnen leven! Wij zien helaas ook regelmatig myxomatose bij konijntjes die niet buiten komen.

Dus: vaccineren, want voorkomen is beter dan genezen!

Konijn castratie en sterilisatie

De castratie of sterilisatie van het konijn

Net als bij honden en katten, wordt de term sterilisatie eigenlijk altijd verkeerd gebruikt als het gaat om het onvruchtbaar maken van deze dieren. Eigenlijk gaat het zowel bij het vrouwelijke als bij het mannelijke dier om een castratie; bij het mannetje worden de teelballen (en bijballen) verwijderd en bij het vrouwtje de eierstokken en meestal ook de baarmoeder.

In de volksmond spreekt men bij vrouwelijke dieren meestal over een sterilisatie dus vandaar dat wij deze term op onze pagina ook maar gebruiken voor de duidelijkheid.

Konijnen staan bekend om hun grote vruchtbaarheid. Vrouwtjeskonijnen worden al vruchtbaar als ze tussen de 3 en 5 maanden oud zijn. Zorg er dus voor dat je jonge mannetjes en vrouwtjeskonijnen vroeg genoeg uit elkaar haalt. Houd er ook rekening mee dat een mannetjeskonijn na de castratie nog even vruchtbaar kan zijn, dus zet hem niet meteen terug bij een vrouwtje. 

De sterilisatie bij het vrouwtjeskonijn

Het is zeer verstandig om vrouwtjeskonijnen preventief te laten steriliseren. Bij konijnen die wat ouder zijn komt heel vaak baarmoederkanker voor. Studies hebben uitgewezen dat bij 60 % van de konijnen ouder dan 2 jaar baarmoederkanker optreedt! Aangezien deze aandoening uiteraard zeer ongezond is voor het konijn, is het beter om elk vrouwelijke konijn te laten steriliseren. 

Deze operatie kan al heel jong gebeuren (bijvoorbeeld op 4 maanden leeftijd). maar de operatie is een stuk makkelijker uit te voeren als het konijn een maand of zes oud is. Dit is dan ook de leeftijd waarop wij adviseren om jonge konijntjes te laten steriliseren.

Het steriliseren heeft niet alleen voordelen voor de gezondheid, maar ook voor het gedrag van het konijn. Vrouwtjeskonijnen die niet gesteriliseerd zijn, kunnen agressief worden tegen hun soortgenoten of tegen de eigenaar. Om dit te voorkomen is sterilisatie zeer verstandig. 

De castratie bij het mannetjeskonijn

Niet alleen voor vrouwtjes is het aan te raden om konijnen onvruchtbaar te laten maken, ook voor mannetjeskonijnen biedt dit veel voordelen; net als vrouwtjes worden ongecastreerde mannetjes op latere leeftijd vaak erg agressief naar hun soortgenoten of naar hun eigenaars. Bovendien kunnen mannetjeskonijnen gaan sproeien in huis. Uiteraard is het ook zeer verstandig om beide dieren te laten opereren als u een vrouwtje en een mannetje samen wilt zetten, anders hebt u zeer snel een hele hoop baby-konijntjes en dit is meestal niet de bedoeling.

De castratie van een mannetjeskonijn wordt meestal gedaan als het mannetje zo'n 4 maanden oud is. 

Konijnenziekten

Algemeen

Twee van de belangrijkste ziekten van het konijn, namelijk myxomatose en RHD, worden besproken bij het hoofdstuk over vaccinaties bij het konijn. 

Er zijn echter nog enkele ziekten die wij regelmatig tegenkomen bij konijnen en die zullen we hieronder wat verder toelichten.

Myiasis of madenbesmetting 

Dit is een zeer vervelende aandoening die bovendien ook zeer pijnlijk is voor het konijn. 

In de warme zomermaanden kan het voorkomen dat vliegen eitjes gaan leggen in de vacht van het konijn en dat deze eitjes zich tot maden gaan ontwikkelen. Deze aandoening komt vooral voor als konijntjes een vieze vacht hebben, bijvoorbeeld als ze diarree hebben of veel plassen. Als de vacht door de aangekoekte ontlasting of urine gaat stinken, komen er vliegen op de geur af en leggen ze hier hun eitjes in. Binnen 24 uur kunnen deze eitjes zich al ontwikkelen tot maden en deze maden kruipen onder de vieze vacht en richten daar enorme schade aan. In milde gevallen is de huid enkel oppervlakkig beschadigd, maar in erge gevallen kunnen ze echt gaten in de huid vreten. 

Controleer dagelijks uw konijn en til het ook op om rond de anus te kijken! Als u maden ziet, neem dan meteen contact op met uw dierenarts. De dierenarts zal manueel alle maden verwijderen (een heel vies klusje) en de huid daarna goed wassen en vieze haren wegknippen. Daarna krijgt het konijn pijnstillers en indien nodig ook antibiotica. Ook wordt er een antiparasiticum toegediend om alle resterende maden die eventueel over het hoofd gezien zijn te doden. 

Preventief bestaat er een spray, namelijk 'Nomyiasis' die u regelmatig op de vacht kunt spuiten om te voorkomen dat vliegen eitjes gaan leggen op uw konijnen. In de warme maanden is dit zeer verstandig om te gebruiken. U kunt deze spray bij ons komen halen.

Encephalitozoön cuniculi

Deze ziekte wordt ook wel E. cuniculi genoemd. Het is een ziekte die wordt veroorzaakt door protozoa; dit zijn een soort eencellige organismen die enkel met speciale microscopen gezien kunnen worden. 

Het is een ziekte die zeer moeilijk te onderzoeken valt en waar ook nog niet alles over geweten is. De infectie treedt op als het konijn de parasieten opneemt (bv via besmette urine van andere konijnen). Na de opname kunnen de parasieten heel lang overleven in het konijn en heel lang inactief blijven. Gedurende deze periode vertoont het konijn dus geen symptomen. 

Door een bepaalde stressfactor (bijvoorbeeld ziekte of verzwakking), kunnen de parasieten ineens 'tot leven komen'. Ze beginnen zich voort te planten en maken het konijn ziek. Het lichaam reageert hierop door een ontstekingsreactie op gang te brengen en er kunnen in het lichaam op bepaalde plaatsen ontstekingsreacties gaan optreden. Afhankelijk van de lokalisatie van de ontstekingsreactie kunnen er verschillende symptomen optreden. 

De meest voorkomende symptomen die konijnen laten zien zijn: 
• hersensymptomen; bv een scheve kopstand, omrollen, heen en weer bewegen van de ogen
• achterhandproblemen; bv een verlamde of een slappe achterhand
• blaas- of urineproblemen: veel plassen, urinebrand, urine lekken
• oogproblemen; bv problemen met de lens of ontstekingen in het oog
• vermageren zonder dat er een duidelijke oorzaak gevonden kan worden.

Het nadeel van E. cuniculi is dat de ziekte erg moeilijk vast te stellen is. Bloedonderzoek is niet erg betrouwbaar en in de urine is de parasiet lang niet altijd aan te tonen. De enige manier om een definitieve diagnose te stellen, is om pathologisch onderzoek uit te voeren op een overleden konijn maar dit is natuurlijk niet handig als we willen weten wat een levend konijn mankeert. 

Om deze reden behandelen we konijnen waarbij we de ziekte vermoeden meestal met medicijnen die tegen deze ziekte werken, want hoe langer je wacht hoe slechter de kansen voor het konijn zijn. De behandeling bestaat uit een langdurige behandeling met verschillende medicamenten. Ook de hokgenoten moeten behandeld worden want zij kunnen dragers zijn van de parasiet zonder dat ze zelf last hebben.

Cheyletiella of schilfermijt

Deze huidmijt zien wij regelmatig bij konijnen. Het konijn heeft plekken (meestal op de rug) waar de vacht makkelijk los gaat en waar de huid er schilferig uitziet. Het konijn heeft vaak jeuk op deze plaatsen. 

Onder de microscoop kunnen we zien dat het gaat om vachtmijten. De behandeling is vrij simpel maar moet soms een aantal keer herhaald worden. De konijnen kunnen behandeld worden met pipetten stronghold of door middel van twee injecties met 1-2 weken tussentijd. Uiteraard moeten ook de hokgenoten behandeld worden. 

Pas op, gebruik nooit zomaar vlooienpipetten van katten op uw konijn! Sommige pipetten zijn erg giftig voor konijnen, vraag dus altijd eerst om advies aan uw dierenarts voor u pipetten aan uw konijn toedient.